राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाचे (आरएसएस) सरसंघचालक मोहन भागवत यांनी देशातील शिक्षण आणि आरोग्य क्षेत्राच्या सद्यस्थितीवर तीव्र चिंता व्यक्त केली आहे. इंदूर येथील एका कर्करोग रुग्णालयाच्या उद्घाटनप्रसंगी त्यांनी थेट भाष्य करताना सांगितले की, “समाजातील सर्वात गरजेच्या सुविधा – शिक्षण आणि आरोग्य – आता सामान्य माणसाच्या आवाक्याबाहेर गेल्या आहेत. पूर्वी ही क्षेत्रे सेवाकार्य मानली जात होती, मात्र आता ती पूर्णपणे व्यावसायिक झाली आहेत.”
शिक्षणाची महागाई आणि व्यापारीकरण
भागवत म्हणाले, “ज्ञानाच्या युगात शिक्षण ही जीवनाची मूलभूत गरज आहे. माणूस आपल्या मुलांना चांगले शिक्षण मिळावे यासाठी सर्वस्व पणाला लावतो, अगदी घर विकायलाही तयार होतो. मात्र, आज गुणवत्तापूर्ण शिक्षण घेणे हे अनेक कुटुंबांसाठी आर्थिकदृष्ट्या अशक्यप्राय झाले आहे.”
त्यांनी नमूद केले की, शाळांची संख्या वाढत असली तरी फी इतकी वाढली आहे की ती बहुसंख्य लोकांच्या परवडणारी राहिली नाही.
आरोग्य सेवेतील वाढता खर्च
आरोग्याबाबतही भागवत यांनी तीच चिंता व्यक्त केली. ते म्हणाले, “एखाद्याला चांगल्या ठिकाणी उपचार मिळावेत म्हणून कुटुंब आपली संपूर्ण बचत खर्च करायला तयार असते. पण उपचारांचा वाढता खर्च सामान्य नागरिकाला परवडत नाही.” त्यांनी स्पष्ट केले की, पूर्वी आरोग्य सेवा ही सेवा भावनेतून केली जात होती, मात्र आज ती नफेखोरीकडे झुकली आहे.
व्यवसाय बनलेली क्षेत्रे
भागवत यांनी सांगितले की, त्यांनी अलीकडे वाचलेल्या एका अहवालानुसार भारताची शिक्षण व्यवस्था आता ‘ट्रिलियन डॉलर्स’चा व्यवसाय बनली आहे. “जेव्हा एखादे क्षेत्र एवढ्या मोठ्या प्रमाणावर व्यवसायिक बनते, तेव्हा ते आपोआप सर्वसामान्यांच्या आवाक्याबाहेर जाते,” असे त्यांनी ठामपणे सांगितले.
देशव्यापी चर्चा
त्यांच्या या वक्तव्याची पार्श्वभूमी अशी आहे की, सध्या देशभरात खासगी शाळा व रुग्णालयांच्या वाढत्या फी, महागडे उपचार आणि त्यांच्या पारदर्शकतेवर मोठ्या प्रमाणावर चर्चा सुरु आहे. अनेक पालक व रुग्ण संघटनांनी यावर नियंत्रण आणण्याची मागणी केली आहे.
जनतेला काय संदेश दिला बघा
कार्यक्रमात उपस्थित असलेल्या नागरिकांनी भागवत यांचे विधान हे केवळ टीका नसून सुधारणा करण्याचा संदेश असल्याचे म्हटले. त्यांच्या मते, शिक्षण व आरोग्य ही दोन क्षेत्रे सर्वांसाठी परवडणारी, सुलभ व गुणवत्तापूर्ण होण्यासाठी समाज, सरकार आणि उद्योग या तिघांनी मिळून प्रयत्न करण्याची गरज आहे.